بررسی هرس درختان مرکبات توسط عضو هیات علمی پژوهشکده مرکبات و میوه های نیمه گرمسیری
به گزارش روابط عمومی پژوهشکده مرکبات و میوه های نیمه گرمسیری، دکتر بابک عدولی عضو هیات علمی موسسه تحقیقات علوم باغبانی و پژوهشکده مرکبات و میوه های نیمه گرمسیری در گفتگویی با روابط عمومی پژوهشکده مرکبات و میوه های نیمه گرمسیری به بررسی هرس درختان مرکبات پرداختند.
دکتر عدولی اظهار داشت: از عوامل مؤثر در باردهی درختان همیشه سبز مرکبات میتوان به خصوصیات ژنتیکی، شرایط اقلیمی منطقه و همچنین مدیریت باغداری اشاره کرد. در این میان، نحوه مدیریت باغ که شامل مجموعهای از عملیات مختلف مانند احداث باغ، آبیاری، تغذیه، کنترل تنشها و مدیریت تاج است، سهم قابل توجهی در تعیین عملکرد درختان و کیفیت میوه های تولیدی دارد.
وی گفت مدیریت تاج یکی از مؤثرترین عملیات باغداری بر وضعیت تولید محصول است که از دو بخش اصلی شامل الگوی تربیت درخت شامل تدارک شکل مطلوب تاج از نظر ارتفاع و گسترش عرضی و هرس شاخهها شامل کاهش تعداد شاخه در بخشهای متراکم تاج یا کاهش طول شاخههای پررشد و نرک تشکیل شده و مانند سایر درختان میوه به عنوان یکی از قدیمی ترین عملیات باغداری در تولید این محصول به حساب میآید.
عضو هیات علمی موسسه تحقیقات علوم باغبانی گفت: بدیهی است که درختانی با ارتفاع زیاد و انبوهی از شاخ و برگ ضمن کاهش عملکرد و کیفیت محصول، محیط مناسبی را برای گسترش بیماری ها و آفات مهیا کرده و به این ترتیب، عمر اقتصادی مطلوبی نخواهند داشت. بنابراین لازم است با استفاده از روشهای مختلف هرس، ضمن دستکاری در الگوی رشد رویشی درخت موجب تشویق گلدهی و تشکیل میوه شده و موجبات افزایش کمیت و کیفیت محصول تولیدی را فراهم کرد.
ایشان گفتند برای اجرای هرس درختان مرکبات لازم است کار تربیت و هرس را از شاخه های درجه سه آغاز و سپس به ترتیب، پیرایش شاخه های درجه دو و یک را انجام داد. سپس پیرایش تاج باید از بالا به پایین و از بیرون به داخل تاج انجام شود. درختان جوان در سال های اولیه نیازی به هرس ندارند و فقط باید نرک ها و پاجوش ها را حذف کرد. هرس درختان جوان باید سبک باشد تا رشد رویشی تحریک نشود. از سن 3 تا 4 سالگی، لازم است شاخه های متقاطع، در هم رفته و انبوه را حذف کرد. بهتر است شاخه های خیلی پررشد یا خیلی بلند را حذف کرده و از کوتاه کردن آنها پرهیز کرد. شاخههایی با موقعیت یا جهت نامناسب از جمله شاخه های بیمار، آفت زده، زخمی شده، شاخههایی که به سمت درون تاج رشد کردهاند، شاخه های در هم فرو رفته و شلوغ و همچنین شاخه های بیش از حد بلند و آویزان و نرکها باید هرس شوند. برای حفظ بهداشت باغ باید شاخه های هرس شده به بیرون از باغ منتقل شود.
وی درباره زمان مناسب هرس گفت، دو زمان اصلی برای هرس وجود دارد که شامل هرس زمستانی و تابستانی میباشد. زمان بهینه هر یک از انواع هرس تابع الگوی رشد سالانه درخت است. پرتقال ها حدود دو هفته زودتر از نارنگیها رشد سالانه را شروع کرده و لذا زودتر هرس میشوند. در مناطق نیمه گرمسیری هرس زمستانی بعد از برداشت محصول تا قبل از تشکیل جستهای بهاری قابل انجام است. در این دوره زمانی، درخت دارای کمترین فعالیت حیاتی خود است. برای ارقام دیررس مانند پرتقال والنسیا باید هرس را بعد از برداشت میوه انجام داد.
عضو هیات علمی پژوهشکده مرکبات و میوه های نیمه گرمسیری درباره شدت هرس گفت، اگر نهال پیوندی مرکبات را از ابتدا به درستی تربیت کرده و تاج مناسبی برای آن مهیا شده باشد، نیازی به اجرای هرسهای سنگین نخواهیم داشت. در درختان همیشه سبز مرکبات، ذحایر قابل توجهی از مواد کربوهیدراتی و نیتروژنی در برگ ها و شاخه ها وجود دارد و لذا با هرس شدید ضمن آنکه باعث از بین رفتن بخش زیادی از این اندوخته های حیاتی شده و باردهی درخت را دچار مشکل میکند میتواند باعث تحریک رشد رویشی و موجب ضعف باردهی درخت شود. بنابراین، حذف بیش از 20 درصد شاخه ها میتواند خسارت زیادی را به درخت وارد کند. هرس را باید تا حد امکان با شدت کم حداکثر 15 درصد شاخهها انجام داد. بعد از هرس های سنگین به 2 تا 4 سال زمان برای توازن مطلوب رشد رویشی و زایشی زمان لازم است. گاهی باغداران برای تسهیل رفت و آمد افراد و ادوات باغداری و همچنین برای جلوگیری از عارضه پوسیدگی طوقه، تنه درختان را تا ارتفاع حدود یک متر و نیم لخت میکنند. این عمل باعث می شود تا بخش پایینی تاج که سهم زیادی در تولید محصول دارد حذف شده و باردهی درختان کاهش شدیدی داشته باشد. از طرف دیگر، خطر سرمازدگی اینگونه درختان بیشتر شده و در موقع باردهی نیز شاخه های پربار بالایی نمیتوانند روی شاخه های پایین تر از خود تکیه کنند و باغدار ناچار است تا برای جلوگیری از خم شدن بیش از حد این شاخه ها و شکستکی آنها از پایه های نگهدارنده (قیم) در اطراف درخت استفاده کند. .
دکتر عدولی در پایان گفت، حفظ سلامت درختان از طریق حذف بخش های آفتزده، بیمار یا خشک شده تاج، تسریع بلوغ و کاهش سن باردهی درختان، کنترل شکل تاج و کاهش ارتفاع درخت که موجب تسهیل عملیات باغداری شامل مدیریت خاک و تغذیه، محلول پاشی ها و برداشت خواهد شد، ایجاد تعادل مناسب بین رشد رویشی و زایشی درخت که منجر به عملکردی مطلوب از میوه های با کیفیت شده و به سلامت درخت کمک میکند، تشویق تولید جست های بهاره که شاخه های مادری خوبی برای باردهی سال بعد محسوب میشوند، افزایش تحمل درخت به تنش های محیطی، نورگیری بهتر تاج و افزایش سطح برگ مؤثر در فتوسنتز و افزایش سطح بارده تاج که سلامت درخت و باردهی بهینه را به همراه خواهد داشت، فتوسنتز بهتر میوه های جوان سبز رنگ که در رشد بهتر میوه موثر است، نورگیری و تهویه بهتر در بخش های درونی تاج که موجب افزایش درصد جوانه های گل انگیزی شده و افزایش تعداد گل، افزایش درصد تبدیل گل به میوه، افزایش وزن و ابعاد میوه و بهبود کیفیت ظاهری و خوراکی میوه، تسریع خشک شدن تاج بعد از بارندگی و همچنین کاهش امراض قارچی خواهد شد، همچنین کاهش خسارت ناشی از اصطکاک میوه به شاخه ها که در افزایش انبارمانی میوه ها نقش بسزایی دارد، کنترل سالآوری با اجرای دقیق هرس در ابتدای سال های آور یا پایان سال های نیاور از نتایج اجرای عملیات صحیح تربیت و هرس درختان مرکبات می باشد.
